کارگاه
آموزشی « مدیریت بحران، با تأکید بر ویروس کرونا»، ویژه خبرنگاران و فعالان رسانه
صبح روز چهارشنبه هفتم اسفند ماه از ساعت 9 تا 12 در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی دفتر
مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها،
با توجه به شیوع بیماری کرونا در ایران و نقش و اهمیت رسانه‌ها در مدیریت بحران و
کاهش خطرپذیری در جامعه، کارگاه آموزشی « مدیریت بحران، با تأکید بر ویروس کرونا»،
با حضور محمد خدادی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی؛ دکتر اکبر نیک پژوه،
متخصص طب و پیشگیری و پزشکی اجتماعی؛ رامین راد نیا، مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری
و مدیریت بحران شهر تهران؛ و دکتر گیتا علی آبادی، مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی
رسانه‌ها برگزار شد.
در این کارگاه ابتدا دکتر گیتا علی آبادی ،مدیر کل
دفتر ضمن تشکر از حضور خبرنگاران گفت:هر رسانه و روزنامه مخاطب خودش را دارد و
برای اینکه بتواند اخبار درست را به جامعه منتقل کند باید شرایط را بشناسد و فلسفه
وجودی این کارگاه هم انتقال درست اخبار در شرایط بحرانی به جامعه است .
در ادامه خدادی ؛معاون امور مطبوعاتی و اطلاع
رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود که:ما درسال 1398 در شرایط متفاوتی قرار
داشتیم ،ابتدا با بحران سیل روبرو شدیم سپس موضوع بحران کاغذ برای مطبوعات پیش آمد
و بعد از آن مسئله بنزین ،شهادت سردار سلیمانی ،سقوط هواپیمای مسافربری اکراین و
الان هم مسئله ویروس کرونا است که در کشور رخ داده است و فصل مشترک همه اینها جریان
رسانه و افکار عمومی بود .در جایی که رسانه و افکار عمومی ما درست عمل کرد کمترین
خسارات بوجود آمد و حداکثر بهره برداری عمومی را از این موضوع به عمل آوردیم و
وقتی کارکرد رسانه و اطلاع رسانی ما مسیر صحیح را طی نکرد تبدیل به بحران شد و
شاخص ترین این موضوع هم شلیک موشک به هواپیمای اکراینی بود و زخم بی اعتمادی آن بر
دل همه ماند و کرونا هم دارد هزینه این موشک را می دهد.یعنی آن بی اعتمادی که شلیک
موشک اتفاق افتاد اثرات آن حالا حالاها باقی خواهد ماند و التیام آن کمی سخت است
.کسب اعتماد ،40 سال وقت نیاز دارد و از بین بردن این اعتماد 10 دقیقه.
وی در ادامه اضافه کرد که:مقصر این موضوع نیز ما
هستیم .ماجرای ویروس کرونا بیشتر از اینکه خطر باشد ،نگرانی است و تبدیل این
نگرانی به استرس که موجب ناآگاهی و بی اعتمادی شده است. بحران کرونا ،بحران بی
اعتمادی است و حاکمیت باید این بی اعتمادی را حل کند.دولت باید کاری کند تا باور
در مردم نهادینه شود و تشکیل این دوره هم برای این است که تا حد امکان موضوع
اعتماد در جامعه را تقویت کنیم و این موضوع با 2 روش امکانپذیر است 1-از نظر
موضوعی و 2- از نظر مهارتی
در ادامه این کارگاه آموزشی دکتر اکبر نیک پژوه، متخصص طب
و پیشگیری و پزشکی اجتماعی، ضمن تعریف بیماری کرونا ویروس، به تشریح علائم و راه‌های
انتقال بیماری کرونا، مراحل سیر بیماری و روش‌های پیشگیرانه بر اساس آخرین یافته‌های
پزشکی پرداخت و گفت: منطقی‌ترین کار در پیشگیری از این بیماری، رعایت بهداشت فردی
و شستشوی مداوم دست‌ها و صورت است. زیرا هنوز واکسن این بیماری کشف نشده و ما نمی‌دانیم
میزان کشندگی این ویروس در مبتلایان به آن در ایران چقدر است. بنابراین تا زمانی
که پرونده این بیماری بسته نشود، نمی‌توان قطع به یقین درمورد آن آماری را اعلام
کرد.
وی افزود: براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی،
میزان مرگ و میر در مبتلایان به این ویروس بین 2 تا 4 درصد است که از 9 سال به
بالا را شامل می‌شود و در رده‌های سنی گوناگون متغیر است و هر چه رده سنی بالاتر
برود، مرگ و میر هم بیشتر می‌شود.
دکتر نیک‌پژوه هشدار داد: اگر بیماران به طور
همزمان بیماری مزمن داشته باشند و یا از داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن
استفاده کنند، با احتمال شدیدتری بستری می‌شوند که ممکن است منجر به فوت شود. این
افراد باید خودشان را ایزوله کنند.
رامین
رادنیا، مدیر واحد پرتال سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مورد شیوع
ویروس کرونا و عملکرد رسانه‌ها در اطلاع رسانی و پیشگیری
از ابتلا به این ویروس گفت: بخشی از آسیبی که امروز متوجه ماست ناشی از بی توجهی و
غفلت ما از حوادث،سوانح و مخاطرات محیط پیرامون است. مخاطراتی که نسبت به شناخت و برحورد علمی با آن و آموزش و آگاه‌سازی جامعه کمتر اقدام کرده‌ایم. گویا باید حتما
حادثه‌ای اتفاق بیفتد تا ما از آن درس بگیریم. بسیاری از افراد هنوز مانند دهه‌های
گذشته اقدام به خرید خوراکی‌ها از کنار خیابان و فضای باز می‌کنند. وقتی جامعه‌ای
تا این حد نسبت به بهداشت فردی و محیطی بی‌توجه است چگونه می‌توان از آن انتظار
سلامتی داشت؟ این غفلت در بسیاری از حوزه‌ها نیز دیده می‌شود. در بسیاری از سازمان‌ها
ما هنوزواحد(HSC)، فعالیت‌های کارو حرفه نداریم. موضوعی که به
ایمنی محیط زیست و سلامت فکر می‌کند؛ یا هنوز برای ساختارهای سازمانی سامانه (ISC) فرماندهی یپیش‌بینی نکرده‌ایم. هم‌چنین در فعالیت‌هایمان،
چرخه مدیریت بحران در نظر نگرفته‌ایم. از این منظر نسبت به مخاطرات محیط پیرامون
کم توجه یا بی‌توجه بوده‌ایم. شاید بخشی از آسیبی که امروز متوجه ماست، ناشی از
همین بی‌توجهی‌هاست.مخاطراتی که نسبت به شناخت و برخورد علمی با آن درست عمل نکرده
و در آموزش و آگاه‌سازی جامعه کمتر اقدام کرده‌ایم.
وی افزود: اپیدمی کرونا ویروس با تلفات جانی و
خساراتی که در پی دارد، درسی است برای ما و ممکن است باعث تغییر شاحص‌های بهداشتی
در حوزه بهداشت محیطی و بهداشت فردی شود.
رادنیا با اشاره به وظایف و کارکرد رسانه
در جامعه گفت: رسانه سه کارکرد عمده دارد: 1. اطلاع‌رسانی 2. آموزش و 3. سرگرمی. رسانه با این
سه کارکرد در کنار سایر وظایف خود مانند ایجاد همبستگی ملی، اتحاد و وحدت ایفای
نقش می‌کند. اما آنچه اتفاق افتاده این است که در حوزه اطلاع‌رسانی که کارکرد اصلی
رسانه محسوب می‌شود ما کم کار کرده‌ایم. به این معنی که رسانه‌ها در حوزه حوادث و
سوانح، بیشتر اخبار حوزه انتظامی و پلیسی را پوشش می‌دهند و کمتر به حوادث و سوانح
طبیعی، بخصوص بحث‌های مربوط به پزشکی و وسائل بهداشتی می‌پردازند. به همین دلیل
روزنامهنگاری حوزه پزشکی و سوانح طبیعی همیشه روزنامهنگاری فقیر و محروم و کم
بضاعتی بوده است.
وی
افزود: ریشه این آسیب‌ها برمی‌گردد به اینکه روزنامهنگاری دانشی است که باید
تخصصی پیگیری شود تا روزنامهنگاری تخصصی در جامعه جا بیفتد. عمده‌ترین غفلت در این
حوزه از سوی رسانه ملی اتفاق افتاده، چرا که با وجود قدرت نفوذ و فراگیری بالا
کمتر به این موضوعات پرداخته است و آن را به عنوان یک رسالت ملی مورد توجه قرار
نمی‌دهد. رسانه ملی در حوزه بهداشت، سوانح و بحران چه نقشی برای خود تعریف کرده
است؟ اگر وزارت بهداشت سراغ اینها نیاید، آیا خودشان نباید سراغ آنها بروند؟ و
نباید به عنوان یک رسالت ملی وارد این حوزه شوند؟
مدیر
واحد پرتال سازمان یشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ضمن بیان کاستی‌های رسانه در حوزه آموزش اذعان
کرد: در حوزه آموزش نیز ما کم کاری کرده‌ایم و در اکثر مواقع منتظر بوده‌ایم تا
اتفاقی بیفتد بعد پوشش خبری بدهیم. بنابراین در زمان بروز بحران، کاسه « چه کنم،
چه کنم» سر می‌گیریم و از صفر شروع می‌کنیم.
وی
چرخه مدیریت بحران را شامل چهار بخش دانست که شامل: 1. پیشگیری و کاهش خطرپذیری،
2. آمادگی برای مقابله با حوادث محتمل 3. مقابله و رویارویی با بحران 4. بازسازی و
بازتوانی برای بازگشت به شرایط قبل از بحران است و افزود: در هر مرحله از این چرخه
نقش و مسئولیت رسانه تعریف شده است.
وی
تأکید کرد: زندگی جدید و مدرن لازمه‌اش به کار بستن ساختارها و دانش جدید است. ما
در حال گذار، وارد مرحله‌ای از توسعه شده‌ایم، اما الزامات آن را نپذیرفته‌ایم.
بنابراین دردهاو مشکلات امروز ناشی از همین دوره گذار است. دردهای توسعه نیافتگی
یا کمتر توسعه یافتگی و یا چالش‌های توسعه یافتگی که در همه حوزه‌ها از جمله
روزنامهنگاری بحران و یا ارتباطات بحران دیده می‌شود. الان کرونا به ایران آمده و
ما هیچ آمادگی نداریم. مردم به سمت داروخانه‌ها هجوم می‌آورند، در حالی‌که اگر پیش
از این بسته‌های کمک‌های اولیه را فراهم می‌کردیم، شرایط می‌توانست بهتر از این باشد. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش
و اطلاع‌رسانی به جامعه تا چه اندازه می‌تواند مؤثر باشد. بنابر این مجموعه‌ای از
این غفلت‌ها شرایط امروز را پیش آورده است.
این
پژوهشگر بیان کرد: در چرخه مدیریت بحران گفته می‌شود خطر همیشه وجود دارد و نمی‌توان آن را به صفر
رساند بلکه باید با اطلاع رسانی به موقع و بهنگام خطرپذیری را کم کرد. در روزنامهنگاری
بحران هدف باید متمرکز بر این باشد که به عنوان روزنامه‌نگار در وهله اول بحث‌های
مربوط به الزامات پیشگیری و کاهش خطرپذیری را جا بیندازیم که نیاز به دانش و آگاهی
و علم به این موضوعات دارد. روزنامه‌نگار باید بتواند به عنوان فعال عرصه رسانه
چه در بخش تولید محتوا و چه در بخش روابط‌عمومی
این نیازها و اطلاعات را هماهنگ کند.
وی افزود: بخشی از آسیب رسانه‌های امروز مربوط به
خود رسانه است. زیرا قدرت تأثیر‌گذاری رسانه در جامعه کم شده و بخش‌هایی از آن به‌طور
جدی آسیب دیده است.به دلیل آنکه متناسب با مخاطب عمل نکرده و بازخوردهای لازم را
نگرفته است.
وی در بیان نحوه عملکرد رسانه‌ها و ضعف سیستم
اطلاع‌رسانی قبل از شیوع بیماری کرونا در
ایران گفت: رسانه‌ها دروازه پیشگیری بودند و اگر در حوزه پیشگیری و کاهش خطرپذیری
درست عمل می‌کردند، امروز این میزان از اضطراب و درماندگی را نداشتیم. در اینجا یک
فرصت‌سوزی اتفاق افتاده است. اگر زمانی که کرونا در چین اپیدمی شد، هشدارهای لازم
به مردم داده می‌شد تا خودشان را تجهیز کنند، الان با این مشکلات روبرو نبودیم.
راد نیا ضمن تأکید بر نقش رسانه در اطلاع‌رسانی
گفت: وقتی می‌گوییم روزنامهنگاری رکن مدیریت بحران است، منظور بحث اطلاع‌رسانی
است. نمی‌توان در یک بحران بدون توجه به رسانه و ظرفیت‌های آن موفق عمل کرد. زیرا
رسانه انتقال دهنده پیام‌ها و تأمین‌کننده فرایند ارتباطی میان جامعه، مسئولان و
نهادها است و امکان ندارد بدون بهره‌گیری از ظرفیت رسانه بر بحران غلبه کرد. چه در
بخش کاهش خطرپذیری، آمادگی، و چه در مقابله و هشدار.
وی هشدارهارا بخشی مهم درمدیریت بحران عنوان کرد و
افزود: هشدارها مجموعه‌ای از پیام‌ها هستند که آگاهی جامعه را بالا می‌برند. اینها
نیاز به یک استراتژی و برنامه راهبردی
دارند.
این روزنامه‌نگار یکی دیگر از مشکلات روزنامهنگاری
بحران را عدم آشنایی روزنامه‌نگاران با تکنیک‌های تفکیک بین شایعه و واقعیت دانست
و افزود: روزنامه‌نگار نمی‌داند در کجا باید آگاهی دهد، کجا واقعیت را بگوید و کجا
ممکن است خبری کذب باشد تا در جامعه نگرانی ایجاد نکند.